Του π. Ηλία Μάκου
Το έργο της συντήρησης της Μονής Διχουνίου, από την οποία o επίσκοπος Τρίκκης Διονύσιος ο Φιλόσοφος ξεκίνησε την επανάσταση του 1611, προωθεί προς υλοποίηση η Περιφέρεια Ηπείρου, μέσω της προγραμματικής σύμβασης που έχει συναφθεί με το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τη διαδικασία δημοπράτησης ξεκίνησε η Οικονομική Επιτροπής της Περιφέρειας Ηπείρου.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 400.000 ευρώ και σύμφωνα με τις υποδείξεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων απαιτείται επίσπευση των εργασιών, δεδομένου ότι το μνημείο παρουσιάζει σοβαρότατα προβλήματα.
Η φθορά του ναού από το χρόνο είναι εμφανής και οι παρεμβάσεις κρίθηκαν ως απαραίτητες.
Τέσσερα χιλιόμετρα μετά το Ραδοβίζι, στο δρόμο που οδηγεί προς το Σενίκο, βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του αγίου Δημητρίου Διχουνίου.
Στο σημείο, που είναι χτισμένο το μοναστήρι, σμίγουν δύο χούνες και απ’ αυτές ονομάστηκε Διχούνη ή Ντιχούνι ή Ντουχάν.
Ο χρόνος της ίδρυσης του είναι άγνωστος, αλλά σε αυτό μόνασε ο επίσκοπος Τρίκκης Διονύσιος ο Φιλόσοφος και από εκεί ξεκίνησε την επανάσταση του 1611, η αποτυχία της οποίας οδήγησε στην καταστροφή του και την αρπαγή της περιουσίας και των κειμηλίων του.
Σύμφωνα με εντοιχισμένη με κεραμίδια χρονολογία, αριστερά και πάνω από την πόρτα του καθολικού του, το σημερινό καθολικό χτίστηκε το 1763 στην ίδια μάλλον τοποθεσία, που άλλοτε ήταν και το παλιό.
Πρωτοκτήτορες του μοναστηριού ήταν οι ιερομόναχοι Ζαχαρίας και Άνθιμος, οι οποίοι εικονίζονται στο δυτικό τοίχο του πρόναου (νότιο μέρος).
Στην εικόνα του κυρίως κτήτορα Ζαχαρία, ο οποίος απεικονίζεται να κρατάει στα χέρια του την εκκλησία, υπάρχει η επιγραφή «Ζαχαρίας ιερομόναχος και ηγούμενος του μοναστηριού και κτήτωρ της αγίας μονής ταύτης», ενώ σ’ αυτή του Ανθίμου η επιγραφή: «Άνθιμος ιερομόναχος και ευημερεύοντος της αγίας μονής ταύτης».
Αντίθετη, ωστόσο, άποψη έχουν ο Βασ. Πετρόπουλος, ο οποίος υποστηρίζει, στηριζόμενος στην στην παράδοση των περίοικων χωριών, ότι το παλιό μοναστήρι βρισκόταν δύο με τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του σημερινού και ο Θεοφάνης Αγγελίδης, ο οποίος μας πληροφορεί, ότι το σημερινό μοναστήρι απέχει χίλια μέτρα από παλιό, που ήταν αντίπερα στη θέση «Βελέικα» στο Στραγανέτσι.
Από το Μοναστήρι αυτό ξεκίνησε την επανάστασή του ο Διονύσιος ο φιλόσοφος, που είχε λάβει ικανή μόρφωση, γι’ αυτό λεγόταν και φιλόσοφος.
Έζησε κατά τον ΙΣΤ’ αιώνα και ήταν επίσκοπος Τρίκκης της Θεσσαλίας.
Ωνομάσθηκε “Σκυλόσοφος” και “Κακοδιονύσιος” για την αποτυχία του κινήματος κατά των Τούρκων.
Ο Διονύσιος, μετά από την καθαίρεσή του από επίσκοπος Τρίκκης, λόγω της πρώτης λαϊκής εξέργεσης, που οργάνωσε, εναντίον της τουρκοκρατίας, το 1601, και αφού περιπλανήθηκε σε διάφορα μέρη του εξωτερικού και της Ελλάδας, ως απλός μοναχός εγκαταστάθηκε στη μονή του Αγίου Δημητρίου του Διχούνη στη Θεσπρωτία (τώρα η περιοχή ανήκει στα Ιωάννινα).
Κατόρθωσε να εξεγείρει τους χωρικούς της Παραμυθιάς, του Σουλίου και του Μαλακασίου της Πίνδου σε επανάσταση κατά των Τούρκων κατακτητών.
Ο φιλόπατρις ρασοφόρος, επικεφαλής 800 αόπλων χωρικών, με μαχαίρια και αξίνες, ξεκίνησε κατά των Ιωαννίνων.
Τη νύχτα της 11ης Σεπτεμβρίου 1611 μπήκαν στα Γιάννινα, κατέσφαξαν Τούρκους και πυρπόλησαν το κτήριο του τοπάρχου Οσμάν πασά. Η συνέχεια ήταν φρικτή για τον ελληνισμό.
Οι Τούρκοι ξεπέρασαν την ταραχή και τον φόβο τους, οπλίστηκαν και δολοφόνησαν, όχι μόνον τους επαναστάτες, αλλά και πολλούς Χριστιανούς της πόλης.
Το κίνημα καταπνίγηκε στο αίμα. Ο Διονύσιος απέμεινε μόνος και κατέφυγε κάτω από το ναό του αγίου Ιωάννου (αργότερα τζαμί Ασλάν πασά), που υπάρχει σπήλαιο, το οποίο μέχρι σήμερα λέγεται «τρύπα του Σκυλόσοφου».
Το χρονικό αναφέρει ότι προδόθηκε από Εβραίους και συνελήφθη από τους Τούρκους.
Τα αποτελέσματα του άδοξου αυτού εγχειρήματος ήταν ο ίδιος ο Διονύσιος να γδαρεί ζωντανός, ενώ το δέρμα του το γέμισαν με άχυρο και το περιέφεραν από πόλη σε πόλη, μέχρι και αυτή την Κωνσταντινούπολη το μετέφεραν.
Η μονή Διχουνίου καταστράφηκε εντελώς και τα μετόχιά της λεηλατήθηκαν. Πολλοί Χριστιανοί εντελώς άσχετοι και αθώοι εκτελέστηκαν ως δήθεν μυημένοι στην κίνηση.
