Δρ. Αναστάσιος Κων. Βαβούσκος
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Άρχων Ασηκρήτης της Μ.τ.Χ.Ε.
Τελικώς, η επίμαχη τροπολογία ως άρθρο 89 του νομοσχεδίου
«Ρύθμιση υγειονομικών θεμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων και λοιπές
διατάξεις» ψηφίσθηκε από την Ελληνική Βουλή, όπως προκύπτει από το
Απόσπασμα των επίσημων Πρακτικών της συνεδριάσεως της Ολομέλειας της
Βουλής ( https://www.hellenicparliament.gr/nomothetiko-ergo/anazitisi-
nomothetikou-ergou?law_id=02bbb473-c090-4a12-9226-b2c000c2a33a ). Η
συνεδρίαση αυτή είναι η ΡΙΒ΄ της 7 ης Μαΐου 2025, δηλαδή, όταν το θέμα βγήκε
στην δημοσιότητα στις 7 Μαΐου 2025, είχε ήδη ξεκινήσει η διαδικασία για την
ψήφιση του, η οποία και ολοκληρώθηκε την ίδια μέρα.
Λοιπόν, αφού πλέον η τροπολογία πέρασε και είναι πλέον νόμος του
Κράτους, μπορούμε να την αναλύσουμε και να δούμε – εν τέλει – τί ρυθμίζει
αυτή η διάταξη και τί γκάφες έχουν γίνει, ώστε να συνταχθεί αυτή με τον
συγκεκριμένο τρόπο.
Το κείμενο της διατάξεως έχει ως εξής:
«Ερμηνευτική διάταξη για την εκλογή Μητροπολιτών στην Εκκλησία της Κρήτης»
Κατά την αληθή έννοια της παρ. 4 του άρθρου 22 του ν. 4149/1961 (Α΄61),
Βοηθοί Επίσκοποι και Μητροπολίτες του κλίματος του Οικουμενικού
Πατριαρχείου είναι οι Βοηθοί Επίσκοποι και οι εν ενεργεία Μητροπολίτες του
κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου που εδρεύουν εκτός Ελλάδος και
έχουν τα προσόντα της παρ. 2 του άρθρου 22.
Πρώτη διαπίστωση:
Ο τίτλος της τροπολογίας, όπως προανέφερα, είναι: «Ερμηνευτική
διάταξη για την εκλογή Μητροπολιτών στην Εκκλησία της Κρήτης». Άρα, κατά
τον τίτλο της διατάξεως, που ο ίδιος ο συντάκτης της τον έβαλε, με σκοπό να
προσδιορίσει το θέμα που αυτή ρυθμίζει, η επίμαχη διάταξη σαφώς και
αναντιλέκτως ρυθμίζει θέματα «για την εκλογή Μητροπολιτών». Όχι θέματα
μεταθέσεως, το τονίζω. Διότι, σ’ αυτήν την περίπτωση, θα έπρεπε ο τίτλος να
είναι: «ερμηνευτική διάταξη για την μετάθεση Μητροπολιτών στην Εκκλησία
της Κρήτης». Και από την στιγμή, που η μετάθεση δεν ταυτίζεται με την
εκλογή, καθόσον πρόκειται για δύο ισότιμους αλλά τελείως διαφορετικούς
τρόπους πληρώσεως Ι. Μητροπόλεως, που χηρεύει, ο τίτλος ήδη της
διατάξεως ξεκαθαρίζει το ζήτημα. Ρυθμίζει το θέμα της εκλογής
Μητροπολιτών στην Κρήτη και όχι της μεταθέσεως. Πού είναι, λοιπόν, το
«μπλόκο» του έλληνα νομοθέτη στο μεταθετό στην Εκκλησία της Κρήτης;
Περί εκλογής είναι η διάταξη, όχι περί μεταθετού.
Συνεπώς, πρώτη γκάφα.
Δεύτερη διαπίστωση:
Ο τίτλος της διατάξεως αναφέρεται σε εκλογή «Μητροπολιτών» και
μόνο σ’ αυτούς. Η διάταξη όμως, αναφέρεται σαφώς σε «Βοηθούς
Επισκόπους» και «εν ενεργεία Μητροπολίτες». Αυτό σημαίνει, ότι:
α) κατά τον τίτλο, καλύπτονται όλες τις κατηγορίες Μητροπολιτών, δηλαδή οι
«Τιτουλάριοι Μητροπολίτες», οι «Σχολάζοντες Μητροπολίτες» και οι «εν
ενεργεία Μητροπολίτες», όχι όμως και οι «Επίσκοποι», ανεξαρτήτως αν είναι
«Βοηθοί Επίσκοποι» ή «Τιτουλάριοι Επίσκοποι».
β) κατά την διάταξη όμως, καλύπτονται από αυτήν μόνο οι «Βοηθοί
Επίσκοποι» και μόνο οι «εν ενεργεία Μητροπολίτες». Πλήρης, λοιπόν,
δυσαρμονία τίτλου της διατάξεως και περιεχομένου της διατάξεως.
Συνεπώς, δεύτερη γκάφα.
Τρίτη διαπίστωση:
Η επίμαχη τροπολογία, σε συνδυασμό με την προϋπάρχουσα – και
ερμηνευόμενη από την τροπολογία – διάταξη του Καταστατικού Χάρτη της
Εκκλησίας της Κρήτης, ορίζει καταρχήν ότι εκλόγιμοι για πλήρωση
Μητροπόλεως της Εκκλησίας της Κρήτης είναι οι Βοηθοί Επίσκοποι και οι εν
ενεργεία Μητροπολίτες.
Όσον αφορά στους Βοηθούς Επισκόπους, αυτοί ορθώς
χαρακτηρίζονται ως «εκλόγιμοι», διότι ως μη έχοντες περιφέρεια προς
διαποίμανση, η μεταφορά τους σε Μητρόπολη συνιστά προαγωγή και
συνεπώς αυτή πρέπει να γίνει με εκλογή, όχι με μετάθεση. Βεβαίως, η
Εκκλησία της Ελλάδος, μέσω του Καταστατικού Χάρτη της – που συνιστά
επίσης νόμο του ελληνικού Κράτους, όπως και ο Καταστατικός Χάρτης της
Εκκλησίας της Κρήτης – εξισώνει με τους Βοηθούς Επισκόπους και τους
Τιτουλαρίους Επισκόπους, ορίζοντας ότι και αυτοί είναι εκλόγιμοι για
χηρεύουσα Μητρόπολη (άρθρο 25 πργφ. 2), θεωρώντας δεδομένο, ότι οι
Τιτουλάριοι αυτοί Επίσκοποι ανήκουν στο κλίμα της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο Καταστατικός όμως Χάρτης της Εκκλησίας της Κρήτης, δεν έχει ίδια
διάταξη, αν και πρόκειται για τον ίδιο νομοθέτη και για την ίδια κρατική
επικράτεια, την Ελλάδα. Δύο μέτρα λοιπόν και δύο σταθμά. Στην ίδια χώρα, ο
ίδιος νομοθέτης, άλλα αποφασίζει για την Εκκλησία της Ελλάδος και άλλα για
την Εκκλησία της Κρήτης. Έπρεπε, λοιπόν, να αναφέρονται και οι Τιτουλάριοι
Επίσκοποι, αφού πρόκειται για όμοιες περιπτώσεις, που χρήζουν ίσης
νομικής αντιμετωπίσεως.
Συνεπώς, τρίτη γκάφα.
Όσον αφορά στους «εν ενεργεία» Μητροπολίτες, δηλαδή σ’ αυτούς
που έχουν Μητρόπολη με ποίμνιο και συνεπώς υπάρχει υποχρέωση
διαποιμάνσεως, όπως έχω ήδη γράψει σε προηγούμενο άρθρο μου, οι
συγκεκριμένοι δεν εκλέγονται αλλά μετατίθενται. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε,
π.χ. ο μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος ο από
Αλεξανδρουπόλεως, μετατέθηκε στην Θεσσαλονίκη από την Αλεξανδρούπολη
και δεν εκλέχθηκε εκ νέου Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Αν ίσχυε, λοιπόν, η
εκλογή «εν ενεργεία» Μητροπολιτών, όπως ορίζει η τροπολογία συγχέοντας
προφανώς την εκλογή με την μετάθεση, τότε για ποιο λόγο να υπάρχει το
μεταθετό; Και για ποιό λόγο, το Κανονικό Δίκαιο να προβλέπει και την εκλογή
και την μετάθεση; Και για ποιό λόγο, να προβλέπει και ο Καταστατικός Χάρτης
της Εκκλησίας της Ελλάδος την εκλογή και την μετάθεση; Και το πιο σοβαρό
ερώτημα, για ποιό λόγο ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Κρήτης
προβλέπει μόνο την εκλογή και όχι την μετάθεση;
Από την άλλη πλευρά, είναι όντως εκλόγιμοι οι Σχολάζοντες Μητροπολίτες και
οι Τιτουλάριοι Μητροπολίτες, δηλαδή οι Μητροπολίτες χωρίς μητρόπολη με
ποίμνιο – με άλλες λέξεις οι «μη εν ενεργεία» – κατ’ αντιστοιχία προς τους
Βοηθούς και Τιτουλαρίους Επισκόπους, όπως άλλωστε προβλέπει και ο
Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος (άρθρο 25 πργφ. 2). Άρα
και εδώ, όπως και παραπάνω, δύο μέτρα και δύο σταθμά. Οι «εν ενεργεία»
Μητροπολίτες «βαπτίζονται» εκλόγιμοι, ενώ είναι μεταθέσιμοι και οι
πραγματικώς εκλόγιμοι Σχολάζοντες Μητροπολίτες και οι Τιτουλάριοι
Μητροπολίτες δεν αναφέρονται καν.
Συνεπώς, τέταρτη γκάφα.
Τέταρτη διαπίστωση:
Κατά την τροπολογία, οι Βοηθοί Επίσκοποι και οι εν ενεργεία
Μητροπολίτες πρέπει να ανήκουν στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου,
το οποίο είναι ορθό, να εδρεύουν όμως – ειδικώς – εκτός Ελλάδος.
Αυτό σημαίνει, ότι κατά την τροπολογία, όσοι Βοηθοί Επίσκοποι και εν
ενεργεία Μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου – αν υποθέσουμε ότι
οι τελευταίοι είναι εκλόγιμοι, που δεν είναι βεβαίως – εδρεύουν στην Ελλάδα,
δεν καλύπτονται από την τροπολογία. Αντιθέτως, είναι «εκλόγιμοι» όλοι οι εν
ενεργεία Μητροπολίτες και οι Βοηθοί Επίσκοποι του Οικουμενικού
Πατριαρχείου, που εδρεύουν στην Τουρκία, στην Αμερική (βόρεια και νότια),
στην Ασία και στην Ευρώπη. Οι οποίοι, όμως ως εν ενεργεία Μητροπολίτες
είναι μεταθέσιμοι και όχι εκλόγιμοι. Και από την άλλη πλευρά, οι τιτουλάριοι
Μητροπολίτες, οι Σχολάζοντες Μητροπολίτες και οι Βοηθοί Επίσκοποι του
Οικουμενικού Πατριαρχείου, που είναι όλοι τους πράγματι εκλόγιμοι, δεν
καλύπτονται από την τροπολογία, ακόμη και εάν εδρεύουν εκτός Ελλάδος,
που είναι και το πιο φυσιολογικό και αναμενόμενο. Και ερωτώ, με τον
«φωτογραφικό» αυτόν περιορισμό, δεν τίθεται σαφώς ζήτημα παραβιάσεως
της αρχής της ισότητας και συνεπώς ζήτημα αντισυνταγματικότητας;
Συνεπώς, πέμπτη γκάφα.
Πέμπτη διαπίστωση:
Τελευταία προϋπόθεση της τροπολογίας είναι, οι υποψήφιοι Βοηθοί
Επίσκοποι και εν ενεργεία Μητροπολίτες να έχουν τα προσόντα της πργφ. 2
του άρθρου 22 του Καταστατικού Χάρτης της Εκκλησίας της Κρήτης.
Το άρθρο 22 προβλέπει τα προσόντα, που πρέπει να έχει ένας κληρικός, που
δεν έχει τον βαθμό του επισκόπου, ώστε να εγγραφεί στον κατάλογο των
προς αρχιερατείαν εκλογίμων. Και σας ερωτώ: Είναι δυνατόν, ως νομοθέτης,
να προβλέπεις, ότι ένας επίσκοπος (δηλαδή στην περίπτωση μας Βοηθός
Επίσκοπος και εν ενεργεία Μητροπολίτης), μπορεί να είναι εκλόγιμος για
χηρεύουσα Μητρόπολη στην Κρήτη, υπό την προϋπόθεση, ότι έχει τα
προσόντα των προς αρχιερατείαν εκλογίμων, όταν ο ίδιος είναι ήδη Αρχιερέας
και αυτό αντικειμενικώς σημαίνει, ότι αφού έγινε Αρχιερέας, είχε ήδη και
συνεχίζει να έχει τα προσόντα που απαιτεί και το άρθρο 22 του Καταστατικού
Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης;
Και τώρα το δεύτερο ερώτημα: Από τη στιγμή, που οι ανωτέρω Βοηθοί
Επίσκοποι και εν ενεργεία Μητροπολίτες είναι εκλόγιμοι εκτός του καταλόγου
των προς αρχιερατείαν εκλογίμων και παραλλήλως προς αυτόν, γιατί πρέπει
να έχουν τα προσόντα των προς αρχιερατείαν εκλογίμων; Όταν μάλιστα, τα
έχουν αυτά ως Αρχιερείς αδιαμφισβητήτως,
Συνεπώς, έκτη γκάφα.
Συμπερασματικώς, εγώ στην τροπολογία αυτή βλέπω μία ρύθμιση,
συνταγματικώς και νομοκανονικώς απαράδεκτη, που ρυθμίζει – έστω και
εσφαλμένως – θέματα αποκλειστικώς εκλογής σε χηρεύουσα Μητρόπολη της
Εκκλησίας της Κρήτης. Σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να δω αυτή την
ρύθμιση ως «μπλόκο» στο μεταθετό, διότι πουθενά δεν αναφέρεται η λέξη
«μεταθετό» ή η λέξη «μετάθεση». Αντιθέτως, αναφέρεται σαφώς η λέξη
«εκλογή» και μόνον αυτή.
Πρόκειται, δυστυχώς, για μία τροπολογία, που δεν τιμά κανέναν από τους
εμπνευστές της και συντάκτες της. Ιδίως, όταν μέσα σε ένα άρθρο ελαχίστων
γραμμών και λέξεων, γίνονται έξι λάθη, έξι γκάφες. Και δεν εννοώ λάθη
ορθογραφικά ή συντακτικά άλλα λάθη νομοτεχνικά.
Πέραν αυτού, η τροπολογία αυτή προκαλεί και διατάραξη στις σχέσεις της
Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δημιουργώντας
ταυτοχρόνως και κακό προηγούμενο για πιθανές μελλοντικές παρεμβάσεις
της Πολιτείας με την μέθοδο των απλών ερμηνευτικών διατάξεων και σε άλλα
θεμελιώδη νομοθετικά κείμενα, που ρυθμίζουν εκκλησιαστικά καθεστώτα στην
Ελλάδα.
Για να είμαι ειλικρινής, δεν χαίρομαι, που έγραψα τα παραπάνω.
Αντιθέτως λυπούμαι. Και λυπούμαι ακόμη περισσότερο, που δεν υπήρξαν
αντιδράσεις και που όλοι «είδαν» απαγόρευση πληρώσεως Μητροπόλεως με
μετάθεση, σε μία διάταξη, που αφορά στην πλήρωση κενωθείσης
Μητροπόλεως με εκλογή.
Εύχομαι το επόμενο «θύμα» να μην είναι η Πατριαρχική και Συνοδική
Πράξη του 1928. Διότι ένας Όρος της έχει συμπεριληφθεί αυτούσιος στον
Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης και όταν εφαρμόστηκε
προσφάτως, εφαρμόστηκε κατά τρόπον που έθιγε τα απαραμείωτα κανονικά
δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριάρχη. Ο νοών, νοείτω.
Δρ. Αναστάσιος Βαβούσκος
Δικηγόρος
Άρχων Ασηκρήτης της Μ.τ.Χ.Ε.
