Το μεταθετό στην Εκκλησία της Κρήτης ως πολιτικό ζήτημα

Την προηγούμενη Παρασκευή, 2 Μαΐου 2025, ημέρα συνεδριάσεως της Ιεράς
Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης για την πλήρωση της χηρεύουσας Ιεράς
Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο μου
( https://www.exapsalmos.gr/yparchei-metatheto-stin-ekklisia-tis-kritis/ ), στο
οποίο ανέλυσα τους λόγους, για τους οποίους υφίσταται μεταθετό στην
Εκκλησία της Κρήτης και ότι οποιοσδήποτε Μητροπολίτης αυτής δύναται να
μετατεθεί σε άλλη Ιερά Μητρόπολη της. Μεταξύ αυτών, απέδειξα, ότι η
επίμαχη διάταξη του άρθρου 22 πργφ. 4 του Καταστατικού Χάρτη της
Εκκλησίας της Κρήτης είναι νομοτεχνικώς εσφαλμένη, διότι υπό τον όρο
«Μητροπολίτης» έπρεπε να εξαιρέσει τους «εν ενεργεία Μητροπολίτες» (ο
όρος αυτός χρησιμοποιείται από εμένα στο άρθρο). Και τούτο, διότι αυτοί, ως
εκλεγμένοι ήδη Μητροπολίτες «εν ενεργεία» Μητροπόλεων, δηλαδή Ιερών
Μητροπόλεων που έχουν ποίμνιο και συνεπώς χρήζουν διαποιμάνσεως,
μεταφερόμενοι σε μία άλλη «εν ενεργεία Μητρόπολη», δεν εκλέγονται εκ νέου
στην νέα τους Μητρόπολη αλλά μετατίθενται. Δύναται όμως, σημείωνα στο εν
λόγω άρθρο, να είναι εκλόγιμοι οι Τιτουλάριοι Μητροπολίτες, οι Βοηθοί και οι
Τιτουλάριοι επίσκοποι, καθώς και οι Σχολάζοντες Μητροπολίτες, διότι οι
συγκεκριμένοι Αρχιερείς δεν έχουν «εν ενεργεία» περιφέρειες.
Υπό αυτό λοιπόν το πρίσμα, ως Μητροπολίτες του άρθρου 22 πργφ. 4 του
Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης μπορούν να νοηθούν (δηλαδή
να είναι εκλόγιμοι άνευ εγγραφής στον κατάλογο των προς Αρχιερατείαν), ως
Μητροπολίτες, μόνο οι Μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που
είναι Τιτουλάριοι ή Σχολάζοντες. Αντιθέτως, οι Μητροπολίτες «εν ενεργεία
Μητροπόλεων» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεν περιλαμβάνονται στο
πλαίσιο εφαρμογής της διατάξεως αυτής, διότι δεν είναι εκλόγιμοι αλλά
μεταθέσιμοι. Συνεπώς, ουδείς Μητροπολίτης της Εκκλησίας της Κρήτης
δύναται να αποκλεισθεί από τη μετάθεση του σε άλλη Ιερά Μητρόπολη της
Εκκλησίας της Κύπρου με βάση αυτή την διάταξη, διότι – τονίζω – αυτή η
διάταξη αφορά εκλογή και όχι μετάθεση. Η δε απουσία προβλέψεως στον
Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης περί της δυνατότητας
μεταθετού δεν σημαίνει – πιστέψτε με – σε καμία περίπτωση, ότι δεν υπάρχει
μεταθετό στην Εκκλησία της Κρήτης. Απλώς, πρόκειται περί νομοτεχνικού

λάθους, παραλείψεως του έλληνα νομοθέτη, που βεβαίως καλύπτεται από
τους σχετικούς ιερούς κανόνες, οι οποίοι προβλέπουν το μεταθετό – έστω και
κατ’ εξαίρεσιν – και είναι και κατοχυρωμένοι συνταγματικώς από το άρθρο 3
του Συντάγματος, καθόσον ρυθμίζουν θεμελιώδη θεσμό διοικήσεως της
Εκκλησίας.
Άρα, το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδος, με το γνωστό πλέον σε όλους μας
γνωμοδοτικό έγγραφο του, έσφαλλε. Και μάλιστα, ας μου επιτραπεί η
έκφραση, έσφαλλε αγρίως.
Παρά ταύτα, το άρθρο μου επηρέασε τις απόψεις της ελληνικής
Κυβερνήσεως, η οποία – αφού προφανώς περιήλθε σε γνώση της αυτό –
διαπίστωσε το σφάλμα της και αποφάσισε να προβεί σε διορθωτική κίνηση.
Και ούτως, ανέγνωσα σήμερα στο Διαδίκτυο, και ειδικότερα στην ιστοσελίδα
www. parapolitika. gr,
https://www.parapolitika.gr/parapolitika/article/1551554/tropologia-sti-vouli-
katargei-tin-ekklisia-tis-kritis/ , ότι η Κυβέρνηση, διά του Υπουργείου Παιδείας
«κλειδώνει νομικά σε τροπολογία/προσθήκη στο σχέδιο νόμου του
Υπουργείου Εθνικής Άμυνας με τίτλο: «Ρύθμιση υγειονομικών Θεμάτων των
Ενόπλων Δυνάμεων και λοιπές διατάξεις».
Ειδικότερα, στο άρθρο τέσσερα, που επίκειται η ψήφιση του, υπό τον τίτλο
«Ερμηνευτική διάταξη για εκλογή Μητροπολιτών στην Εκκλησία Κρήτης», θα
αναφέρεται: «Κατά αληθή έννοια παρ. 4 του άρθρου 22 του ν. 4149/1961 (Α’
61), Βοηθοί Επίσκοποι και Μητροπολίτες του κλίματος του Οικουμενικού
Πατριαρχείου είναι οι Βοηθοί Επίσκοποι και οι εν ενεργεία Μητροπολίτες του
κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου που εδρεύουν εκτός Ελλάδος και
έχουν τα προσόντα παρ. 2 του άρθρου 22».
Διαβάζοντας την διάταξη αυτή, διαπίστωσα τα εξής πράγματα:
Πρώτον, ότι η Κυβέρνηση διά του Υπουργείου Παιδείας με την κίνηση
αυτή παραβίασε την βασική αρχή «το λάθος δεν διορθώνεται με λάθος».
Δεύτερον, ότι η προτεινόμενη τροπολογία έγινε ως «αντίπαλον δέος»
στο ανωτέρω άρθρο, εξ ου και χρησιμοποιεί τον όρο «εν ενεργεία
Μητροπολίτης», που χρησιμοποίησα εγώ στο άρθρο μου.
Τρίτον, με την νέα ερμηνευτικού χαρακτήρα διάταξη, το Υπουργείο
Παιδείας:

1) επιμένει εσφαλμένως να συγχέει την εκλογή με την μετάθεση. Τονίζω,
λοιπόν, ότι η εκλογή και η μετάθεση δεν ταυτίζονται, ούτε είναι το ίδιο πράγμα.
Αντιθέτως, είναι δύο διαφορετικοί και ισότιμοι τρόποι πληρώσεως μίας
χηρεύουσας Ιεράς Μητροπόλεως.
2) επιμένει εσφαλμένως να συνδέει με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο «και» όχι
δύο όμοιες αλλά δύο ανόμοιες περιπτώσεις. Και τούτο διότι:
α) ο Βοηθός Επίσκοπος, αν και είναι ένας αντικανονικός θεσμός (όπως
σαφώς τονίζει ο έλληνας νομοθέτης στην Εισαγωγική Έκθεση του
Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, εκφράζοντας το 1977 την
ικανοποίηση του για την κατάργηση του), παρά ταύτα αφορά σε επίσκοπο,
που δεν έχει δική του εκκλησιαστική περιφέρεια για διαποίμανση.
β) ο «εν ενεργεία Μητροπολίτης» αντιθέτως, έχει δική του εκκλησιαστική
περιφέρεια, την οποία και διαποιμαίνει.
Αυτό σημαίνει, ότι η «μεταφορά» ενός βοηθού επισκόπου σε «εν ενεργεία
Μητρόπολη», επειδή συνιστά κατά κάποιον τρόπο προαγωγή, γίνεται δι’
εκλογής, ενώ η «μεταφορά» ενός «εν ενεργεία Μητροπολίτη» σε «εν ενεργεία
Μητρόπολη» γίνεται διά μεταθέσεως.
Πώς, λοιπόν, το Υπουργείο Παιδείας αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο και
θεσπίζει κοινή ρύθμιση για δύο ανόμοιες περιπτώσεις; Ανεξήγητο, οφείλω να
ομολογήσω.
3) επιμένει εσφαλμένως να μην περιλαμβάνει στην προτεινόμενη διάταξη τους
Τιτουλαρίους Επισκόπους, τους Τιτουλαρίους Μητροπολίτες και τους
Σχολάζοντες Μητροπολίτες, οι οποίοι – όπως και οι Βοηθοί Επίσκοποι –
επίσης δεν έχουν εκκλησιαστική περιφέρεια δική τους για διαποίμανση – και
συνεπώς είναι εκλόγιμοι και όχι μεταθέσιμοι.
4) επιμένει εσφαλμένως να κατατάσσει στους εκλόγιμους άνευ εγγραφής στον
κατάλογο των προς Αρχιερατείαν τους «εν ενεργεία Μητροπολίτες» του
Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ αυτοί δεν εκλέγονται αλλά μετατίθενται.
Τέταρτον, επιμένοντας εσφαλμένως, ότι οι «εν ενεργεία Μητροπολίτες»
είναι εκλόγιμοι, περιορίζει το «εκλόγιμον» μόνο στους «εν ενεργεία»
Μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που εδρεύουν εκτός Ελλάδος.
Ναι, καλώς. Όμως, το πρόβλημα δεν είναι, αν ο «εν ενεργεία Μητροπολίτης»
κατοικεί εντός Ελλάδος ή εκτός Ελλάδος αλλά ότι ο «εν ενεργεία

Μητροπολίτης», όπου και εν βρίσκεται, εντός ή εκτός Ελλάδος, δεν εκλέγεται
αλλά μετατίθεται.
Πάντως, από την ως άνω προτεινόμενη τροπολογία, βγαίνει και κάτι
θετικό. Για μία ακόμη φορά, δεν αποτρέπεται, η «μεταφορά» του Μητροπολίτη
Κισάμου και Σελίνου στην Ιερά Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου, διότι
ο Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου, ως «εν ενεργεία Μητροπολίτης»
μετατίθεται και δεν είναι εκλόγιμος κατά το άρθρο 22 πργφ 4 του
Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης. Εν ολίγοις, η τροπολογία
αυτή δεν αγγίζει ούτε τον ίδιο ούτε την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της
Κρήτης.
Επειδή, όμως, η ελληνική Κυβέρνηση θέλει να ρυθμίσει νομικώς το
θέμα, θα προτείνω εγώ τον τρόπο, με τον οποίο θα έπρεπε να διατυπωθεί η
τροπολογία αυτή, δίνοντας δύο επιλογές, αναλόγως του σκοπού που θα
κριθεί, ότι πρέπει να εξυπηρετηθεί:
Πρώτη επιλογή με σκοπό τον αποκλεισμό της μεταθέσεως
Μητροπολίτη της Εκκλησίας της Κρήτης σε χηρεύουσα Ι. Μητρόπολη
αυτής:
Άρθρο 21 πργφ. 11 (νέα): «Η διά μεταθέσεως πλήρωση χηρεύσουσας
Μητροπόλεως στην Εκκλησία της Κρήτης απαγορεύεται».
Άρθρο 22 πργφ. 4: «Εκλόγιμοι για χηρεύουσα Μητρόπολη είναι και οι
Βοηθοί Επίσκοποι, οι Τιτουλάριοι Επίσκοποι, οι Τιτουλάριοι Μητροπολίτες και
οι Σχολάζοντες Μητροπολίτες του Κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου,
άνευ εγγραφής αυτών στον κατά το άρθρο τούτο κατάλογο των προς
Αρχιερατείαν εκλογίμων. αποκλειομένης της μεταθέσεως από Μητρόπολη σε
Μητρόπολη».
Στην περίπτωση όμως αυτή, δηλαδή της απαγορεύσεως πληρώσεως
χηρεύουσας Ι. Μητροπόλεως της Κρήτης με μετάθεση, η νομοθετική διάταξη
θα ήταν αντισυνταγματική, διότι, ο θεσμός της μεταθέσεως – όπως
προανέφερα – είναι και συνταγματικώς κατοχυρωμένος στο άρθρο 3 του
Συντάγματος, ως διοικητικός θεσμός θεμελιώδους χαρακτήρα,
προβλεπόμενος από τους ιερούς κανόνες.
Δεύτερη επιλογή με σκοπό την ρύθμιση του θέματος, συμφώνως
προς το Σύνταγμα και τους ιερούς κανόνες και προς τα άρθρα 4 και 10
πργφ. 4 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης

Άρθρο 21 πργφ. 11 (νέα): «Η πλήρωση χηρεύσουσας Μητροπόλεως
στην Εκκλησία της Κρήτης τελείται και διά μεταθέσεως. Στην περίπτωση αυτή,
η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης αποφασίζει περί του μεταθετού με
πλειοψηφία ¾ των μελών αυτής. Στη συνέχεια, η απόφαση υποβάλλεται προς
έγκρισιν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εφόσον το Οικουμενικό Πατριαρχείο
εγκρίνει την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, αυτή στη
συνέχεια προβαίνει στην πλήρωση της χηρεύουσας Μητροπόλεως διά
μεταθέσεως. Σε περίπτωση, που το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν εγκρίνει την
απόφαση της Ιεράς Συνόδου, η απόρριψη θα πρέπει να είναι αιτιολογημένη, η
δε Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης προχωρεί στην πλήρωση της
χηρεύουσας Ι. Μητροπόλεως δι’ εκλογής».
Άρθρο 22 πργφ. 4: «Εκλόγιμοι για χηρεύουσα Μητρόπολη είναι και οι
Βοηθοί Επίσκοποι, οι Τιτουλάριοι Επίσκοποι, οι Τιτουλάριοι Μητροπολίτες και
οι Σχολάζοντες Μητροπολίτες του Κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου,
άνευ εγγραφής αυτών στον κατά το άρθρο τούτο κατάλογο των προς
Αρχιερατείαν εκλογίμων. αποκλειομένης της μεταθέσεως από Μητρόπολη σε
Μητρόπολη».
Δεν γνωρίζω, εάν το παρόν άρθρο θα προλάβει την ψήφιση της
εσφαλμένης από πάσης πλευράς τροπολογίας και θα την αποτρέψει.
Εάν δεν αποτραπεί η ψήφιση, το Υπουργείο Παιδείας και η ελληνική
Κυβέρνηση θα έχουν κάνει μια γκάφα ολκής, με βαθύτερες συνέπειες,
φέροντας σε δύσκολη θέση και το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την υπ’ αυτό
κανονικώς υπαγόμενη ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης, προκαλώντας
διάρρηξη στις σχέσεις τους.
Ας αναλογισθούν όλοι τις ευθύνες τους.
Λυπούμαι, εάν με το άρθρο αυτό θα στενοχωρήσω κάποιους. Είμαι
πάντως στην διάθεση τους.
Δρ. Αναστάσιος Βαβούσκος
Δικηγόρος
Άρχων Ασηκρήτης της Μ.τ.Χ.Ε.