Λίγο πριν κλείσει μισός αιώνας από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, η Μεγάλη Παρασκευή συμπίπτει, όπως τότε, με την 27η Απριλίου. Αυτό μας προτρέπει να θυμηθούμε ότι η πιο κατανυκτική στιγμή της ορθοδοξίας επελέγη –τι ντροπή– για να πραγματοποιηθεί ένα δεύτερο πραξικόπημα. Ενα πραξικόπημα που εξυφάνθηκε με τη συνεργασία της στρατιωτικής κυβέρνησης και των ανακτόρων για την αντικατάσταση του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄ Χατζησταύρου από τον ανακτορικό και φίλα προσκείμενο προς τους συνταγματάρχες αρχιμανδρίτη Ιερώνυμο Κοτσώνη. Μια σκευωρία που στηρίχθηκε σε ένα ψέμα.

Είμαι στενή συγγενής του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, εγγονή της αδελφής του, κόρη του προσωπικού του γιατρού και θεωρώ την αποκάλυψη της αλήθειας καθήκον μου απέναντι στην ιστορική αλήθεια. Τα περί δήθεν αιφνίδιας ασθένειας του Αρχιεπισκόπου, κατάλληλα προωθημένα από τους ενδιαφερομένους, δεν αληθεύουν και πρέπει να απαλειφθούν από τη βιβλιογραφία στην οποία βασίζονται καλόπιστοι ερευνητές.

Το ψέμα

Ο ισχυρισμός ότι ο Χρυσόστομος υπέστη καρδιακή προσβολή ή κατ’ άλλους βαρύ εγκεφαλικό κατά την περιφορά του Επιταφίου, απετέλεσε το πρόσχημα για την απομόνωση του στον Ερυθρό Σταυρό, όσο απαιτούσε η υλοποίηση του βασιλικού σχεδίου. Τίποτα δεν ήταν περισσότερο ψευδές! Μοναδική αδιαθεσία του ιεράρχη υπήρξε μια στομαχική ενόχληση για την οποία είχε ζητήσει να πιει σόδα, πριν ξεκινήσει η πομπή.

Τα γεγονότα

Οταν ο Επιτάφιος της Μητροπόλεως, τον οποίο ο Αρχιεπίσκοπος συνόδευσε πεζή όπως κάθε χρόνο, έφθασε στο ύψος του Αγνωστου Στρατιώτη, κάποιοι άγνωστοι τον υποχρέωσαν να επιβιβαστεί σε αυτοκίνητο που τον μετέφερε στο σπίτι του στον Βύρωνα. Φυσιολογικά κουρασμένος, αλλά εντελώς υγιής, ο Χρυσόστομος ανέβηκε στον όροφο του σπιτιού, έβγαλε τα ιερατικά άμφια και επέστρεψε στο ισόγειο όπου συζήτησε με την αδελφή του το παράξενο γεγονός.

Λίγο αργότερα, άγνωστοι, που ισχυρίστηκαν ότι ήταν γιατροί, συνοδευόμενοι από νοσοκόμες και αστυνομικούς, τους επισκέφθηκαν απαιτώντας από τον Αρχιεπίσκοπο να εισαχθεί στο νοσοκομείο διότι τάχα είχε υποστεί καρδιακή προσβολή! Παρά την αντίθετη διαβεβαίωση του προσωπικού του γιατρού, του πατέρα μου Δ. Καπνιά, που εκλήθη από τον Αρχιεπίσκοπο και τη σθεναρή άρνηση του ιδίου, επέμειναν μέχρι να τον εξαναγκάσουν να τους ακολουθήσει, τις πρώτες πρωινές ώρες. Στον Ερυθρό Σταυρό κρατήθηκε επί έναν περίπου μήνα μέχρι να υλοποιηθούν τα σε βάρος του σχέδια.

Παρά τις πανταχόθεν πιέσεις, ο Χρυσόστομος αρνήθηκε σθεναρά να υπογράψει μια από τις δύο επιστολές παραίτησης υπέρ του Ι. Κοτσώνη, που είχαν συντάξει τα ανάκτορα, στην προσπάθειά τους, κατά τον Κωνσταντίνο, «…να τον βοηθήσουν να παραιτηθεί αξιοπρεπώς!». Ο γηραιός ιεράρχης αρνήθηκε να υπογράψει. (Τα πλήρη κείμενα των επιστολών: ΤΟ ΒΗΜΑ της Κυριακής 1/12/74, Κ. Β. Σακελαρίου).

Ακολούθησε εσπευσμένη αλλαγή του νόμου, ο οποίος εξαιρούσε τον Αρχιεπίσκοπο από το όριο ηλικίας των 80 χρόνων που ίσχυε για τους Μητροπολίτες.

Συνεκλήθη αριστίνδην Σύνοδος Ιεραρχών επιλεγμένων από τα ανάκτορα για την εκλογή του Ιερωνύμου. Ακολούθησε η ορκωμοσία του νέου Αρχιεπισκόπου και η …«ίαση» του Χρυσοστόμου στον οποίο επετράπη να βγει από το Νοσοκομείο!

Η ανάρρηση του αρχιμανδρίτη Ι. Κοτσώνη στο αρχιεπισκοπικό αξίωμα επιδιώχθηκε λόγω των προσωπικών δεσμών του με τα ανάκτορα αλλά και για την προώθηση της Ενωσης των Εκκλησιών στην οποία ο Χρυσόστομος ήταν αντίθετος κατά τη συγκεκριμένη συγκυρία. Ομως, η προσωπικότητα του Χρυσοστόμου δεν άφηνε περιθώρια γα την απομάκρυνσή του. Ως μοναδικό πρόσχημα θα μπορούσε να προβληθεί η μεγάλη του ηλικία, κάτι που στα απομνημονεύματά του, ο Κωνσταντίνος προσπαθεί άκομψα να αναδείξει σε «πρόβλημα» προκειμένου να μειωθεί η αξιοπιστία του Αρχιεπίσκοπου.

Αναφερόμενος στην ορκωμοσία των συνταγματαρχών ισχυρίζεται ότι ο ίδιος εμπόδισε τον Χρυσόστομο, που τάχα δεν είχε αντιληφθεί περί ποίων επρόκειτο, να τους συγχαρεί. Δεν ξέρω σε ποια παρεξηγημένη κίνηση του ιεράρχη αναφέρεται. Είμαι όμως σε θέση να ξέρω πόσο προβληματίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος προκειμένου να δεχθεί τη συγκεκριμένη βασιλική πρόσκληση.

Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί ότι είχε ήδη προηγηθεί ορκωμοσία των πρωτεργατών του πραξικοπήματος από τον Ι. Κοτσώνη. (Εκκλησία και Ελληνισμός: Πρίντζηπα-Καραγιάννη).

Στα ίδια απομνημονεύματα, ανάμεσα στις σελίδες που αναφέρονται στον Χρυσόστομο, παρεμβάλλεται η χωρίς λόγο αφήγηση δύο γεγονότων που αφορούν άλλον ιεράρχη και τον στρατιωτικό αδελφό του (σ. 77-79). Αυτό μάλιστα γίνεται, ελπίζω εκ παραδρομής, με τρόπο που ο κάθε βιαστικός αναγνώστης κινδυνεύει να τα αποδώσει στον Αρχιεπίσκοπο!

Μετά το πραξικόπημα

Ο Χρυσόστομος δεν παραιτήθηκε ποτέ, γεγονός που αργότερα δημιούργησε πολλαπλά προβλήματα σχετικά με τη νομιμότητα της διαδοχής του. Ιδιώτευσε, εντελώς υγιής, ώς το τέλος της ζωής του, στο σπίτι του στον Βύρωνα. Εκεί τον επισκέπτονταν κατά καιρούς σημαντικές πνευματικές προσωπικότητες και έγινε συχνά αντικείμενο συγκινητικών λαϊκών εκδηλώσεων. Εκεί τον επισκεπτόταν συχνά και ο Ι. Κοτσώνης για να ζητήσει τις συμβουλές του σχετικά με τη λειτουργία της Αρχιεπισκοπής, κάτι που δεν του αρνήθηκε ποτέ.

Πέθανε έναν χρόνο αργότερα από έλκος στομάχου, έπειτα από ολιγοήμερη ασθένεια, κλείνοντας έναν κύκλο μακρόχρονης ηρωικής προσφοράς στην Ιστορία του τόπου μας.

* Η κ. Ελένη Καπνιά Αραποστάθη είναι στενή συγγενής του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄ Χατζησταύρου, εγγονή της αδελφής του, κόρη του προσωπικού του γιατρού και καταθέτει στην «Κ» την προσωπική μαρτυρία της.