Του π. Ηλία Μάκου

Η θρησκευτική περιήγηση και τα ιερά προσκυνήματα, μπορεί να γίνουν αιτία να αναπτυχθεί σημαντικά ο τουρισμός στην Ήπειρο.

Η βαθύτερη πρακτική του πιστού, που κάνει θρησκευτικό τουρισμό, είναι να βρεθεί σ’ ένα σημείο, που μπορεί να τον από-γειώσει, να τον φέρει δηλαδή σε επαφή με μια άλλη πραγματικότητα, που δεν περιορίζεται σ’ αυτά που του προσφέρουν οι πέντε αισθήσεις του.

Οι ναοί και τα μοναστήρια είναι τόποι, οι οποίοι, και όταν τους φθάσεις ως προορισμούς, σε παραπέμπουν κάπου αλλού. Και ακριβώς αυτό επιδιώκει ο προσκυνητής όταν επισκέπτεται ιερά προσκυνήματα, εκκλησίες όπου υπάρχουν θαυματουργές εικόνες και άγια λείψανα, αγιάσματα, τόπους που συγκεντρώνουν θρησκευτικές μνήμες, μικρά ξωκλήσια, που πανηγυρίζουν.

Και έχει πολλά τέτοια σημεία η Ήπειρος. Μοναστήρια και ναούς-μνημεία, αλλά και ασκηταριά και κτίσματα με θρησκευτική αξία, το σπίτι-μουσείο του οσίου Παϊσίου στην Κόνιτσα, η οικία του αγίου Γεωργίου στα Γιάννινα κ. ά.

Ενδεικτικά αναφέρονται από τα μοναστήρια και τους ναούς:

Στην Άρτα η Μονή Κάτω Παναγιάς, του Σέλτσου και οι ναοί της Παρηγορήτριας, της αγίας Θεοδώρας, του αγίου Βασιλείου, του αγίου Βασιλείου της Γέφυρας, της Παναγίας της Βλαχέρνας, της Παναγίας Μπρυώνη, του αγίου Δημητρίου Κατσούρη, της Κόκκινης Εκκλησιάς στο Βουλγαρέλι, της Παντάνασσας κ. ά.

Στη Θεσπρωτία η Μονή Γηρομερίου, η Μονή του αγίου Μηνά στο Κόκκινο Λιθάρι, η Μονή της Παναγίας Παραμυθιάς, η Μονή Ραγίου, η Μονή Παγανιών, οι Μονές Αγ. Δονάτου και Αγ. Παρασκευής Κουγκίου, το ασκηταριό του οσίου Νείλου, τα ασκηταριά του αγίου Αρσενίου Βέλλιανης και Μαργαριτίου και οι βιζαντινοί ναοί της Οσδίνας, καθώς και ο νεότερος προσκυνηματικός ναός του αγίου Δονάτου Παραμυθιάς κ. ά.

Στην Κόνιτσα και στο Πωγώνι οι Μονές Μολυβδοσκεπάστου, Στομίου, Ταξαιρχών, Γκούρας, Ζέρμας, Παναγίας Κλαδορμής, αγίου Αθανασίου Χρυσόραχης, Σωσίνου και οι ναοί αγίου Γεωργίου Πυρσόγιαννης, αγίου Νικολάου Κόνιτσας, αγίου Ιακώβου Δολιανών, αγίου Κοσμά Κόνιτσας, καθώς και τα ασκηταριά με αγιογραφίες σε βράχους, όπως του Παντοκράτορος στην Πουρναριά Κόνιτσας, καθώς και στη Γέφυρα Αγίων στην εθνική οδό Ιωαννίνων-Κακαβιάς, κ. ά.

Στην Πρέβεζα οι μονές Ζαλόγγου, αγίας Πελαγίας, αγίας Τριάδας Φανερωμένης, Προφήτη Ηλία Ηλιοβουνίων, Θεοτόκου Κοζύλης, αγίου Δημητρίου Κτσούρη, Γενεσίου Θεοτόκου Κορωνησίας κ. ά.

Στα Γιάννινα οι Μονές Βελλάς, αγίου Νικολάου Τζώρας, αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, Φιλανθρωπηνών, Μεταμόρφωσης Σωτήρος Ελεούσας, Παναγίας της Στούπαινας, Κηπίνας, Παλιουρής και οι ναοί αγίου Αθανασίου, αγίου Γεωργίου, αγίου Νικολάου Κοπάνων, Κοίμησης της Θεοτόκου Περιβλέπτου, αγίου Νικολάου Αγοράς, προφήτη Ηλία Πλατανιάς, Αρχιμανδρειού, καθώς και οι ιστορικοί ναοί του Ζαγορίου, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, όπως και το πρόσφατο προσκύνημα του οσίου Παϊσίου στα Γιάννινα.

Ο θρησκευτικός τουρισμός δεν αποτελεί μόνον μια σταθερή οικονομική επένδυση, που δύσκολα θα έχει ζημίες, αλλά αποτελεί πεδίο συνάντησης και διαλόγου διαφορετικών πολιτισμών και νοοτροπιών, γόνιμο έδαφος σεβασμού και ουσιαστικής επικοινωνίας των ανθρώπινων κοινωνιών.

Όσον αφορά στο ζήτημα μιας πιο ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσπάθειας οργάνωσης και ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού, καταρχήν θα πρέπει να υπάρξει μια χαρτογράφηση των θρησκευτικών μνημείων και των προσκυνημάτων, δεύτερον να υπάρξει μια σοβαρή επιστημονική καταγραφή της επισκεψιμότητας των χώρων και των υποδομών των περιοχών και τρίτον, μια συντονισμένη και οργανωμένη θεσμικά δομή για ετήσιο προγραμματισμό θρησκευτικών-προσκυνηματικών εξορμήσεων.

Το προσκύνημα υπήρξε ανέκαθεν και εξακολουθεί να είναι -με άλλο νοηματικό περιεχόμενο σήμερα- ένα ταξίδι στο άγνωστο.

Πέρα από το θαυμασμό των κτιριακών υποδομών, των εικονογραφιών και του περιβάλλοντος χώρου, η αρχική πράξη του προσκυνήματος είναι να θέσει ο άνθρωπος τον εαυτό του στα χέρια του θεού.

Μέσα από αυτή την εκδήλωση πίστης, ο προσκυνητής αναζητά το θείο, μακριά από τις δομές της καθημερινότητας.

Ο τουρισμός αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του δικαιώματος του ελεύθερου χρόνου των σύγχρονων ανθρώπων Συνιστά μια ευκαιρία για ψυχοσωματική ανάπαυση του σύγχρονου εργαζόμενου ανθρώπου.

Στόχος τόσο της τουριστικής, όσο και κάθε είδους ανάπτυξης είναι η παροχή οικονομικής ευημερίας και κοινωνικής προόδου στα μέλη μιας κοινωνίας.

Οι θετικές όψεις του έχουν να κάνουν με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη δημιουργία υποδομών και την εισροή κεφαλαίων, όψεις που φαίνεται να βελτιώνουν δραστικά τις τοπικές οικονομίες και να αποτελούν ουσιαστικά κίνητρα αναγέννησης μιας περιοχής και μάλιστα της θεσπρωτικής υπαίθρου.

Οι εναλλακτικές μορφές τουριστικής ανάπτυξης, θεωρούνται ότι επιτρέπουν στους κατοίκους των τοπικών κοινωνιών να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους και την ανεξαρτησία τους, καθώς οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για τις αποφάσεις που αφορούν στην προσωπική τους ζωή.

Οι κάτοικοι συμμετέχουν στην τουριστική αγορά, αποφασίζοντας μόνοι τους για το τι θέλουν να αλλάξει στις ζωές τους.

Το χαρακτηριστικό της εναλλακτικής τουριστικής ανάπτυξης είναι ότι οι αλλαγές που προκύπτουν στη ζωή των κατοίκων δεν είναι αναγκαστικές.

Ο θρησκευτικός τουρισμός ή θρησκευτικός περιηγητισμός ή κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία προσκυνηματικός τουρισμός, ενδεχομένως να αποτελεί μια μορφή εναλλακτικού τουρισμού, χωρίς όμως να φαίνεται ότι έχει εμφανώς τα χαρακτηριστικά της περιπέτειας και της όσμωσης των πολιτισμών και του διαφορετικού.