Νέοι/ες από το Ελμπασάν πραγματοποίησαν οδοιπορικό στα θρησκευτικά, και όχι μόνο, μνημεία της Κορυτσάς και της Μοσχόπολης, μια περιοχή, όπου το Ορθόδοξο στοιχείο ήταν και είναι έντονο, για να γνωρίσουν την παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου.

Δύο  από τις στιγμές, που ιδιαίτερα ένιωσαν ψυχική ανάταση, ήταν η παρουσία τους στον ιστορικό ναό του αγίου Νικολάου Μοσχόπολης, αλλά και στον μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό “Ανάσταση” της Κορυτσάς, που είναι εκ θεμελίων δημιούργημα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου.

Στη Μοσχόπολη τους υποδέχθηκε με πολύ αγάπη ο ιερέας π. Θωμάς, που τους ενημέρωσε για την ιστορία της περιοχής και του ναού.  

Η Μοσχόπολη μοιάζει σαν μια ζωγραφιά, που τα κεντρικά της στοιχεία είναι τα αρχιτεκτονικά μνημεία και το γραφικό τοπίο.
 
Γνωστή από τον 14ο αιώνα, η Μοσχόπολη γνώρισε στην αρχή του 18ο αιώνα, όταν είχε δεκατέσσερις συνοικίες, εκπληκτική οικονομική ανάπτυξη, αλλά και πνευματική άνθηση, στην οποία συνετέλεσαν   η «Νέα Ακαδημία» (1744), η βιβλιοθήκη και το τυπογραφείο, το πρώτο των Βαλκανίων.

Όμως οι συνεχείς καταστροφές – 1769, 1772 και 1780 – την οδήγησαν σε παρακμή και πολλοί Μοσχοπολίτες μετανάστευσαν   στην Κορυτσά, στα Ιωάννινα, στο Δελβινάκι, στα Αμπελάκια, στο Μοναστήρι, στην Αχρίδα, στη Βουδαπέστη, στη Βιέννη, στην Κλεισούρα και αλλού.

Μέχρι το 1670 η Μοσχόπολη εκκλησιαστικά υπαγόταν  στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, ενώ μετά εντάχθηκε στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Κορυτσάς και είχε 22 ναούς με  επιβλητικά επίχρυσα ξυλόγλυπτα τέμπλα,  ξυλόγλυπτους άμβωνες και  πολυσύνθετες τοιχογραφίες, αποδεικτικά στοιχεία της ευλάβειας των κατοίκων, αλλά και της αίγλης της πόλης.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου ανεγέρθηκε το  1721 και είναι τρίκλιτη βασιλική κτισμένη με λαξευτές πέτρες.

Στη νότια είσοδο  βλέπει και σήμερα ο προσκυνητής απεικόνιση του μοσχοπολίτη άρχοντα και κτήτορα Χατζηγεωργίου να προσφέρει το ναό στον ένθρονο Άγιο Νικόλαο και στο μέσον την επιγραφή:  «Ἠγάπησα, Κύριε, τὴν εὐπρέπειαν τοῦ Οἴκου Σου καὶ μὴ συναπολέσῃς μετὰ τῶν ἁμαρτιῶν τὴν ψυχή μου».

Όπως αναγράφεται σε επιγραφές ο ναός εικονογραφήθηκε το 1726 από τον ζωγράφο Δαβίδ Σεληνιτζιώτη (έργα του συναντά κανείς και στο Άγιο Όρος, στην Καστοριά, στη Θεσσαλονίκη κ. λπ).

Το προστώο, κτισμένο από πλίνθους και πωρόλιθους και με πλούσιο διάκοσμο,  αγιογραφήθηκε το έτος 1750 από τους αδελφούς Κωνσταντίνο και Αθανάσιο Ζωγράφο (έλαβαν το επίθετο από το επάγγελμά τους).

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Αγίου Νικολάου της Μοσχόπολης, ένα υπέροχο έργο λαϊκής τέχνης, που παραπέμπει ευθέως στην οικονομική ευμάρεια των Μοσχοπολιτών, βρίσκεται σήμερα  στον ομώνυμο ναό του χωριού Βλάστη Κοζάνης.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το γεγονός αυτό:

Μεταφέρθηκε εκεί ύστερα από την κατασταπό τον ιερέα Γεώργιο Σίνα, ύστερα από την καταστροφή του 1769.

Οι Βλατσιώτες αγόρασαν το τέμπλο από τους Μοσχοπολίτες το 1769. <

Ο νάρθηκας, τραπεζοειδούς σχήματος, έχει στο κεντρικό μέρος μια σειρά κιόνων, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους, όπως και με τους περιμετρικούς τοίχους, με ένα σύστημα τόξων, σχηματίζοντας ορθογώνια διαμερίσματα, που στεγάζονται με ημικυλινδρικές καμάρες.

Το προστώο, στη νότια πλευρά του κυρίως ναού, είναι ανοικτό με μια τοξοστοιχία πάνω σε χαμηλούς πέτρινους κίονες, οι οποίοι στηρίζονται σε χαμηλό πεζούλι.

Στον προαύλιο χώρο του ναού, όπως προκύπτει από μαρτυρίες, υπήρχαν, πριν το 1916, και άλλα κτίσματα (παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου και κελιά, που ενδεχομένως να συνδέονται με μοναστήρι).

Οι νέοι/ες μέσα από τις περιηγήσεις σε Ορθόδοξους χώρους εκφράζουν αναζήτηση και δίψα ζωής.

Με όλη τη δύναμη του είναι τους τούτο θέλουν. Να ζουν. Τούτο ονειρεύονται, σχεδιάζουν, τολμάνε. Να ζουν. Η ζωή, όμως, που κάθε μέρα ζουν, δεν είναι αυτή, που αποζητούν. Η ζωή, που τους δίνει ο σημερινός κόσμος και κρατάνε στα χέρια τους δεν τους ικανοποιεί.

Εδώ βρίσκεται το μεγαλείο και το δράμα. Μεγαλείο, γιατί τούτο το ανικανοποίητο σπρώχνει στην αναζήτηση και επιβάλλει συχνά την πορεία για το καλύτερο.

Και το δράμα είναι ότι πολλές φορές η ζωή δεν αλλάζει…

Έτσι τα μάτια των νέων μένουν καρφωμένα στο πυρό ερώτημα: Πώς θα κερδηθεί η ζωή, αυτή η βαθιά, η ολόκληρη και γεμάτη, η απλή, που δεν απατά και δεν κουράζει, που χορταίνει και αναπαύει, η πραγματική ζωή; Πώς θα κερδηθεί;

Η απάντηση είναι απλή και την βρίσκει κανείς μέσα στους ναούς, μέσα στην πίστη.

Αντί να φεύγοει από την πραγματικότητα και να κινούνται εκτός αυτής, αποδέχεται τη ζωή του, την οργανώνει και διαρκώς την καταξιώνει, καταφεύγοντας στην όντως Ζωή, στο Χριστό.

Και αυτό είναι το καθαυτό γνώρισμα της Ορθοδοξίας, το ότι μας κατευθύνει στο Θεό και μας ενώνει με Αυτόν.