Του π. Ηλία Μάκου
Το 1992 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος προχώρησε στην αγιοκατάταξη των Μητροπολιτών Χρυσοστόμου Σμύρνης, Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων και των κληρικών και λαϊκών, που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η μνήμη τους τιμάται, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Οι ἀνθρωποι αυτοί, επώνυμοι και ανώνυμοι, ήταν άνθρωποι γενναίοι και ατρόμητοι.
Δεν έχασαν το θάρρος τους και στις πιο δύσκολες στιγμές. Ακόμη και μπροστά στο μαρτύριο έμειναν αλύγιστοι. Και αυτό, γιατί πίστευαν ακράδαντα στον Κύριο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χρυσόστομος Σμύρνης λίγο πριν μαρτυρήσει, που σύρθηκε στους δρόμους της πόλης από τον μαινόμενο όχλο και κατακρεουργήθηκε, και ενώ η ελληνική σημαία είχε κατέβει από τη Σμύρνη, προσπαθούσε να στηρίξει το ποίμνιό του.
Τα λόγια του συγκινητικά. Λόγια γενναίας και πιστής καρδιάς:
“Η Θεία πρόνοια δοκιμάζει την πίστη μας την ώρα αυτή. Αλλά ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους Χριστιανούς. Στις τρικυμίες αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και στις δοκιμασίες ο καλός Χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθει το ποτήριο τούτο. Θαρρείτε ως εμπρέπει σε καλούς Χριστιανούς”.
Εκατό χρόνια από το ηρωικό μαρτύριό τους ανήκουν, όλοι οι μάρτυρες το 1922 στη Σμύρνη, ανήκουν στις μορφές εκείνες, που με τη ζωή τους έδωσαν τις διαστάσεις της φυλής μας.
Είχαν ζωηρή τη συνείδηση μέσα τους ότι σήκωναν στους ώμους τους τον σταυρό, αλλά και την τιμή του Γένους.
Οι αιμοδιψείς και αχόρταγοι Τούρκοι ήθελαν να ρουφήξουν αίμα.
Το θλιβερό πρωινό της 14ης Σεπτεμβρίου 1922 εκδόθηκαν αυστηρές διαταγές να συγκεντρωθεί όλος ο πληθυσμός των Μοσχονησίων με επί κεφαλής τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο.
“θρήνος και κλαυθμός και οδυρμός πολύς”. Γέροντες σέρνοντας μετά κόπου κόπου τα βήματά τους στέναζαν εγκαταλείποντας την πατρώα γη. Βρέφη έκλαιγαν γοερά και αναζητούσαν την μητρική αγκαλιά. Αλλά ανώφελα. Γονε΄ςι χωρίζονταν από τα παιδιά τους με τρόπο σκληρό.
Και εν μέσω όλης αυτής της θλιβερής παράταξης ο Μητροπολίτης Αμβρόσιος με βλέμμα συμπάθεια απηύθυνε λόγους παρηγοριάς, σαν άγγελος, προς τους δοκιμαζόμενους ανθρώπους.
Όλος αυτός ο κόσμος, 6.000 (!) θανατώθηκε με πρώτο το Μητροπολίτη Αμβρόσιο, τον οποίο κατέσφαξαν.
Τις ίδιες σκηνές θανάτου έζησαν και οι άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.
Ο Κυδωνιών Γρηγόριος θάφτηκε ζωντανός σε λόφο της Μητροπολιτικής του περιφέρειας.
Ο Ικονίου Προκόπιος και ο Ζήλων Ευθύμιος πέθαναν στις φυλακές από την υγρασία και την πείνα.
Και ακόμη ένα και πλέον εκατομμύριο Ορθόδοξοι Χριστιανοί εξοντώθηκαν.
Αυτών το μνημόσυνο τελούμε μετά από 100 χρόνια.
Μακάρι τη θυσία τους η μία γενιά να την παίρνει από την προηγούμενη και να την μεταδίδει στην άλλη.
Έδειξαν ανδρεία και αυταπάρνηση, αυτοθυσία και αρετή. Θα μπορούσαν να αλλαξοπιστήσουν για να σωθούν. Αλλά αυτοί ως μάρτυρες Χριστού έκλιναν το κεφάλι τους στη σπάθη του δημίου ή στάθηκαν ατρόμητοι προ του εκτελεστικού αποσπάσματος. Για να μη προδώσουν και να μην αρνηθούν τα όσια και τα ιερά.
Ο σταυρός ήταν βαρύς. Ήταν σταυρός, που οδήγησε στο μαρτύριο μυριάδες Ορθοδόξων Ελλήνων και στον ξερίζωμα του Ελληνισμού από τη Μικρασιατική γη.
