Του π. Ηλία Μάκου

Οι 49 εκτελεσθέντες Πρόκριτοι της Παραμυθιάς   από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους Μουσουλμάνους «Τσάμηδες», πριν 80 ολόκληρα χρόνια (1943), ήταν, είναι και θα είναι σύμβολα ελευθερίας, αλλά και δεν υπάρχει θέμα Τσάμηδων!

Αυτά ήταν τα μηνύματα κατά τον οφειλόμενο φόρο τιμής, που  αποδόθηκε και εφέτος, λιτά και σεμνά, προς τους δολοφονημένους Παραμυθιώτες κατά την Κατοχή, που η εκτέλεσή τους αποτελεί μια πληγή, που ακόμη συναισθηματικά δεν έχει επουλωθεί, καθώς ζουν συγγενείς τους.

Κατά την επιμνημόσυνη δέηση στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δονάτου, μίλησε ο Τοποτηρητής της Μητρόπολης Παραμυθιάς, Μητροπολίτης Κονίτσης Ανδρέας, ο οποίος αναφέρθηκε στα εγκλήματα των κατακτηκτών ανά την Ελλάδα, τονίζοντας ότι στη Θεσπρωτία βρήκαν την έκθυμη συνεργασία των ανθελλήνων “Τσάμηδων”, οι οποίοι παρά τα φρικιαστικά εγκλήματα που έκαναν, τώρα προβάλλουν με θράσος και διεκδικήσεις!

Εψάλη από τον Τοποτηρητή της Μητροπόλεως Παραμυθίας,     Μητροπολίτη Κονίτσης Ανδρέα,  τρισάγιο στο Ηρώοο Πεσόντων, όπου κατατέθηκαν στεφάνια από τις τοπικές πολιτικές, αυτοδιοικητικές, αστυνομικές και στρατιωτικές αρχές, εκπροσώπους αντιστασιακών οργανώσεων κ. ά.

Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο απόστρατος αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας Αντώνιος Δρίμιτζας, ο οποίος προκάλεσε συγκίνηση, καθώς είναι γιος εκτελεσθέντος, και ο ίδιος δεν μπορούσε να κρύψει το συναισθηματικό συγκλονισμό του.

Έκανε επισκόπηση των γεγονότων, και μετέφερε τα μηνύματα της τραγικής εκείνης περιόδου στις ημέρες μας, ώστε   η λησμονιά να μη σκεπάσει τα γεγονότα, αλλά αντίθετα να θυμόμαστε πάντοτε τη θυσία και το χρέος προς την Πατρίδα.

Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Σουλίου Γιάννης Καραγιάννης, τονίζοντας ότι “είναι πρέπον να ακονίσουμε το ηρωικό μας φρόνημα, ατενίζοντας τις ηρωικές αυτές μορφές. Μέσα από αυτό το ιδιαίτερο μνημόσυνο, πάντοτε θα εκφράζουμε την παντοτινή μας εκτίμηση προς τους 49 πρόκριτους, οι οποίοι αποτελούν πρότυπο των εθνικών αρχών και αξιών μας”.

Και πρόσθεσε: Στη Θεσπρωτία δεν τίθεται σε καμία περίπτωση “Τσάμικο ζήτημα, παρότι κάποιοι μας επιβουλεύονται, διότι η ιστορία μιλά από μόνη της και μας υπενθυμίζει ότι πρέπει να επαγρυπνούμε εμπρός στη διαστρέβλωσή της για την υπεράσπιση της εθνικής μας ακεραιότητας και της συλλογικής μας ταυτότητας ως ένα ομόψυχο Έθνος”.

Κατέληξε αναφέροντας ότι “μόνο με τη στάση της ζωής μας και της ενέργειάς μας και ακολουθώντας το παράδειγμα των προγόνων μας, μπορούμε να αποδείξουμε ότι είμαστε άξιοι να διασώσουμε το μέλλον μας. Είναι απαράβατο χρέος μας και αιώνια υπόσχεση σε εκείνους, που εκτελέστηκαν, πως δεν θα επιτρέψουμε ατη λήθη να σκεπάσει το φως, που έλαμψε με τη θυσία τους”.

Παρέστησαν, μεταξύ άλλων, ο βουλευτής Θεσπρωτίας Βασίλης Γιόγιακας, ο αντιπεριφερειάρχης Θεσπρωτίας Θωμάς Πιτούλης,  ο δήμαρχος Σουλίου Γιάννης Καραγιάννης, η πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Σταυρούλα Μπραΐμη, η επίτιμη πρόξενος της Γερμανιας στην Ήπειρο Κέρστιν Lohr,  ο Γεννικος Περιφέρειακος Διευθυντής Ηπειρου Ταξιαρχος Βασίλης Μουσελιμης, ο Διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού Ταξίαρχος Γεωργιος Παππας κ. ά.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχιτέκτονας της μεγάλης συμφοράς της εκτέλεσης αθώων κατοίκων, με κοινωνική θέση και καταξίωση στην Παραμυθιά, ήταν ο Μαζάρ Ντίνο, αρχηγός των Μουσουλμανικών αποσπασμάτων.

Τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943 αποσπάσματα ένοπλων μουσουλμάνων με επικεφαλής Γερμανό αξιωματικό συνέλαβαν δεκάδες άνδρες κάθε ηλικίας. Η έναρξη των συλλήψεων δόθηκε με τη ρίψη φωτοβολίδων, ενώ ταυτόχρονα η πόλη βούιζε από τους θρήνους γυναικών και παιδιών.

Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις υπόγειες αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου. Σαν αιτιολογία προβλήθηκε το γεγονός του φόνου έξι Γερμανών στρατιωτών στη θέση «Σκάλα» της Παραμυθιάς που τη φρουρούσαν αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ. του λόχου Ποπόβου.

Οι δυνάμεις κατοχής είχαν ήδη θυροκολλήσει από τις 17 Σεπτεμβρίου 1943 στο οίκημα, που στεγάζονταν τα γραφεία της τότε Κοινότητας Παραμυθιάς, ανακοίνωση στην οποία αναφερόταν ότι «…για κάθε δολοφονία ή τραυματισμό Γερμανού στρατιώτη θα εκτελούνται δέκα χριστιανοί Έλληνες από την Παραμυθιά και τα πέριξ χωριά…».

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1943 με την εποπτεία των Γερμανών, 35 πατριώτες κρατούμενοι από τα γύρω χωριά άνοιξαν στο χωράφι ιδιοκτησίας Τσαμάτου, στη θέση «Άγιος Γεώργιος» (όπου σήμερα το Ηρώο των πεσόντων), τους ομαδικούς τάφους.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943 το χάραμα της μέρας, μεταφέρθηκαν στον προκαθορισμένο τόπο της εκτέλεσης οι μελλοθάνατοι (ανάμεσά τους ο παπα-Βαγγέλης Τσαμάτος και ο Γυμνασιάρχης Κων. Σιωμόπουλος), φρουρούμενοι από Μουσουλμάνους «Τσάμηδες» και λίγους Γερμανούς.

Ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Πατέρας παρακαλούσε ν’ αφήσουν ελεύθερο το 16χρονο γιο του και ο γιος ικέτευε να σκοτώσουν αυτόν και να αφήσουν τον πατέρα να αναθρέψει τις μικρότερες αδελφές. Τελικά εκτελέσθηκαν πατέρας και γιος.

Άλλοι προσπάθησαν με γενναιότητα να δραπετεύσουν αλλά χτυπήθηκαν από τις σφαίρες των μουσουλμάνων Τσάμηδων που είχαν περιζώσει την περιοχή.

Ώρα 7 το πρωί το κροτάλισμα των πολυβόλων έσβησε το χαμόγελο των αγέρωχων ανδρών, αλλά ταυτόχρονα η θυσία τους έμεινε παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.

ΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ

Οι 49 Πρόκριτοι της Παραμυθιάς, που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές, καθ’ υπόδειξιν των Τσάμηδων συνεργατών τους στις 29 Σεπτεμβρίου 1943:

1)Τσαμάτος Π. Ευάγγελος, ιερέας, 1879.

2) Αλιγιάννης Φ. Δημήτριος, χαλκουργός, 1876.

3) Αλιγιάννης Δ. Ιωάννης, παντοπώλης, 1918.

4) Αλιγιάννης Φ. Κωνσταντίνος, χαλκουργός, 1878.

5) Αλιγιάννης Κ. Σωτήριος, παντοπώλης, 1907.

6) Αποστολίδης Π. Απόστολος, υποδηματοποιός, 1898.

7) Βαλασκάκης Σ. Ελευθέριος, ιατρός. 1913.

8) Γιαννάκης Ι. Νικόλαος, καθηγητής Γυμναστικής, 1918.

9) Δρίμιζας Δ. Χαράλαμπος, ράφτης, 1894.

10) Ευαγγέλου Ε. Ευθύμιος, καφεπώλης, 1888.

11) Ζιάγκος Γ. Κωνσταντίνος, ιδιωτικός υπάλληλος, 1899.

12) Κακούρης Α. Περικλής, διδάσκαλος, 1906.

13) Κατσούλης Α. Κων/νος, διδάσκαλος.

14) Κλήμης Θ. Δημήτριος, σαγματοποιός, 1909.

15) Κοτζαλέρης Ε. Εμμανουήλ, διευθυντής Αγροτικής Τραπέζης.

16) Κουρσούμης Θ. Κων/νος, καφεπώλης.

17) Κωνσταντίνου Ι. Κων/νος, σιδηρουργός, 1909.

18) Κωνσταντίνου Ι. Παναγιώτης, σιδηρουργός, 1918.

19) Μάνος Π. Νικόλαος, εστιάτορας, 1890.

20) Μαρέτας Ν. Γεώργιος, εστιάτορας, 1900.

21) Μαρέτης Γ. Ανδρέας, ωρολογοποιός, 1895.

22) Μητσιώνης Α. Ιωάννης, συντηρητής ραπτομηχανών, 1890.

23) Μουσελίμης Σ. Γεώργιος, ράφτης, 1897.

24) Μουσελίμης Π. Σταύρος, ιδιωτικός υπάλληλος, 1894.

25) Μπαζάκος Θ. Ιωάννης, διδάσκαλος, 1909.

26) Μπάρμπας Γ. Νικόλαος, υφασματέμπορος, 1900.

27) Μπάρμπας Ν. Σπυρίδων, μαθητής, γιος του Μπάρμπα Γ. Νικολάου, 1927.

28) Νάστος Χ. Ευάγγλεος, παντοπώλης, 1884.

29) Πάκος Γ. Πάκος, αγροκτηματίας, 1906.

30) Παπαθανασίου Χ. Βασίλειος, καφεπώλης, 1895.

31) Πάσχος Π. Γεώργιος, παντοπώλης, 1897.

32) Πάσχος Δ. Λεωνίδας, δερματέμπορας, 1897.

33) Ράπτης Δ. Αθανάσιος, παντοπώλης, 1880.

34) Ρίγγας Γ. Αθανάσιος, παντοπώλης, 1878.

35) Σιαμάς Π. Γεώργιος, ταχυδρομικός υπάλληλος, 1894.

36) Σιωμόπουλος Β. Κωνσταντίνος, γυμνασιάρχης, 1888.

37) Σπυρομήτσιος Π. Σπυρίδων, υποδηματοποιός, 1892.

38) Στρουγγάρης Α. Ανδρέας, παντοπώλης, 1911.

39) Σωτηρίου Χ. Κων/νος, αγωγιάτης, 1887 (γιος και πατέρας από το Γαρδίκι που διέμεναν στην Παραμυθιά στα σπίτια των αδερφών Τσούλα).

41) Τζώης Δ. Κων/νος, βιβλιοπώλης, 1898.

42) Τσαμάτος Ε. Νικόλαος, ράφτης, 1903.

43) Τσίλης Δ. Κωνσταντίνος, αγωγιάτης, 1911.

44) Τσούλας Β. Γεώργιος, ζαχαροπλάστης, 1898.

45) Τσούλας Β. Θεόδωρος, υποδηματοποιός, 1907.

46) Τσούλας Β. Κων/νος, υποδηματοποιός, 1902.

47) Φάτσιος Γ. Θωμάς, μυλωνάς, 1885.

48) Φείδης Θ. Αριστοφάνης, ιδιωτικός υπάλληλος.

49) Χρυσοχόου Κ. Απόστολος, συνταξιούχος σχολάρχης, 1882

π. Ηλίας Μάκος