Αιωνία η μνήμη του Πάπα Φραγκίσκου – Περί ενώσεως των εκκλησιών

Το 2025 εορτάζεται η συμπλήρωση 1700 ετών από τη σύγκληση της Α’ Οικουμενικής συνόδου (325-2025) και το ίδιο έτος, όπως και άλλα προηγούμενα έτη, θα συμβεί και σε επόμενα, η Ορθόδοξη Εκκλησία και η Ρωμαιοκαθολική εορτάζουν απο κοινού την Ανάσταση του Χριστού.

Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε ομόφωνα να εορτάζεται το Πάσχα από την «Καθολική Εκκλησία» «εν μιά και τη αυτή ημέρα», δηλαδή επικύρωσε την πράξη των περισσότερων Εκκλησιών, οι οποίες εόρταζαν το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την 14η του μήνα Νισάν, δηλαδή την πρώτη Κυριακή μετά (ή κατά) την πανσέληνο τής εαρινής ισημερίας.

Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια η Εκκλησια υπήρχε ενωμένη μέσα απο τις τοπικές Εκκλησίες, των οποίων η ορατή ενότητα εκφράζεται κατεξοχήν στο συνοδικό πολίτευμα, το οποίο συγκροτεί «η χάρις του Κυρίου Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος» (Κορ. 13,13). Ο λαός του Θεού, ως σώμα Χριστού, η Εκκλησία ενωμένη κατά το πρότυπο της ενότητας του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, φανερώνει την ενότητά της, στις Συνόδους των Επισκόπων που πραγματοποιούνταν για την επίλυση δογματικών ζητημάτων, τα οποία αναφύονταν από αιρετικές απόψεις και διατάρασσαν την συνοχή και την ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος, ενώ με τον τρόπο αυτό κινδύνευε η αλήθεια περί σωτηρίας των ανθρώπων. Τα προβλήματα επιλύονταν με τις δογματικές αποφάσεις των Συνόδων στις οποίες συμμετείχαν και οι πέντε Πατριαρχικές έδρες, δηλαδή η Ρώμη, η Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη, τα Ιεροσόλυμα, η Αλεξάνδρεια η Αντιόχεια αλλά και οι Αυτοκέφαλες τοπικές Εκκλησίες, όπως η Κύπρος.

Στην ιστορική της διαδρομή η Εκκλησία διαιρέθηκε με το επονείδιστο Σχίσμα. Το έτος 1911 ο Άγιος Νεκτάριος Μητροπολίτης Πενταπόλεως έγραφε: «Σχίσμα, θλιβερόν άκουσμα, δηλούσα αποδοκιμασίαν αδελφής Εκκλησίας, χωρισμόν αδελφών μίας Εκκλησίας και σειράν δυσαρέστων επακολούθων». (Μελέτη Ιστορική περί των αιτιών του σχίσματος. Περί της διαιωνίσεως αυτού και περί του δυνατού ή αδυνάτου της ενώσεως των δύο Εκκλησιών της Ανατολικής και της Δυτικής, εν Αθήναις, 1911, σελ. 7), ενώ το 1920 η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου με αδελφική Πατριαρχική Εγκύκλιο που απέστειλε σε όλες τις Χριστιανικές Εκκλησίες («Προς τας απανταχού Εκκλησίας του Χριστού»), έθεσε τις βάσεις του διαλόγου όλων των χριστιανών, επιδεικνύοντας την μέριμνά του για την επίτευξη της χριστιανικής ενότητας. Ως πρώτο όρο συνεννοήσεως αναγνώριζε την άρση κάθε δυσπιστίας και στη συνέχεια μιλούσε για αμοιβαία φιλία.

Μέχρι σήμερα έγιναν πολλές συναντήσεις, πολλές συνδιασκέψεις προκειμένου να έρθει και η ώρα της μυστηριακής ενώσεως, κάτι το οποίο επιθυμούν πολλοί πιστοί χωρίς τα στερεότυπα της θρησκευτικής παθογένειας.

Είναι λάθος και απάτη πολλές φορές να νομίζουν οι Χριστιανοί ότι η δική τους πίστη κατήλθε εξ ουρανού και τα άλλα δόγματα είναι ανάξια. Εξάλλου σκοπός κάθε Εκκλησίας είναι να σώσει τον άνθρωπο. «Όσον αφορά την Καθολικήν Εκκλησίαν έγιναν πολλαί επαφαί, αύται δε συνεχίζονται δια να επιτύχωμεν την ομοσπονδίαν των χριστιανικών κλάδων…Με τους Παλαιοκαθολικούς ουδεμίαν έχομεν διαφοράν. Με τους Νεοκαθολικούς, και ιδία μετά το 1870, έχομεν μικράς διαφοράς, αι οποίαι ημπορεί και πρέπει να εξομαλυνθούν» (Από συνέντευξη του Πατριάρχου Αθηναγόρα στην Εφημερίδα Καθολική, 18-4-1962).

Από τη δεκαετία του 1960 τα μέλη της Δυτικής και Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας αρχίζουν να χρησιμοποιούν τον όρο «αδελφές Εκκλησίες», κάτι το οποίο ήταν αρκετά δύσκολο να γίνει αποδεκτό από τους πιστούς της Ανατολικής Εκκλησιας και ίσως ακόμη από κάποιους ελάχιστους αλλά φανατικούς θεμελιοκρατικούς κύκλους μοναχών. Από την άλλη πλευρά η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχεται ότι οι Ανατολικές Εκκλησίες «κατέχουν αληθινά μυστήρια, κυρίως με βάση την αποστολική διαδοχή, την ιεροσύνη και την Ευχαριστία».

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος ΣΤ′ αγκαλιάστηκαν με γνήσια «εν αδελφοίς», τον Ιανουάριο του 1964 στο Όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ.

Σε μια ταυτόχρονη τελετή στο Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη και στο Βατικανό στις 7 Δεκεμβρίου 1965 έγινε η άρση των αναθεμάτων που είχαν επιβληθεί από το 1054 μεταξύ των δύο Εκκλησιών, με το Σχίσμα του 1054.

Στη συνέχεια οι προσπάθειες ενότητος των Εκκλησιών συγκινούν τους πιστούς των διαφόρων Χριστιανικών Ομολογιών, παρότι είναι πολλές και η Εκκλησία του Χριστού εμφανίζεται πολλαπλώς χωρισμένη. «Ημείς ουδέν βλέπομεν πρόσκομμα εις την οδόν της ενώσεως της Εκκλησίας της Ρώμης με την Εκκλησία της Ανατολής…Δεν βλέπομεν πρόσκομμα δια τον απλούστατον λόγον, ότι τοιαύτα προσκόμματα δεν υφίστανται». (Πατριάρχης Αθηναγόρας από δήλωση του με την ευκαιρία της συναντήσεώς του με τον Πάπα Παύλο ΣΤ’ στη Ρώμη (Εφημερίδα Ορθόδοξος Τύπος φύλ. 90-91, Αύγουστος Σεπτέμβριος 1968).

Μπορεί το έτος 2025 να γίνει η απαρχή νέων ενωτικών προσπαθειών στην Νίκαια της Βιθυνίας, 1700 έτη μετά την A’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία υπήρξε η πρώτη που εξέφρασε με τις αποφάσεις της την ενότητα πίστης και ζωής της Εκκλησίας, έναντι των αιρετικών. Αυτός ο χρόνος, αφού είναι και ο εορτασμός του Πάσχα κοινός, αποτελεί αδήριτη ανάγκη να είναι και η απαρχή του κοινού πλέον εορτασμού του Πάσχα ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες την Ορθόδοξη και την Ρωμαιοκαθολική, ξεπερνώντας με τον τρόπο αυτό τα όποια εμπόδια του παρελθόντος, τα όποια οικονομικά συμφέροντα και τις θρησκόληπτες αγκυλώσεις περιφερομένων ζηλωτών «γερόντων».

Όπως διακήρυξε η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016 «Δεόμεθα όπως οι Χριστιανοί εργασθώσιν από κοινού, ώστε να αποβή εγγύς η ημέρα, καθ’ ην ο Κύριος θα εκπληρώση την ελπίδα των Ορθοδόξων Εκκλησιών και «γενήσεται μία ποίμνη, εις ποιμήν» (Ιω. 10,16).

Και όπως διατράνωσε ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος: «Χρειάζεται να γίνουμε μία Εκκλησία που αφυπνίζεται, μία Εκκλησία που δεν κλείνεται στον εαυτό της αλλά είναι ικανή να προχωρήσει μπροστά…μία Εκκλησία που ξεκινά να συναντήσει τον κόσμο έχοντας το θάρρος να ανοίξει πόρτες στον κόσμο». (Πάπας Φραγκίσκος, Ελπίδα-Η Αυτοβιογραφία).