Του π. Ηλία Μάκου
Παρά τη διχογνωμία ιστορικών, που ερίζουν αν η Μονή της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα είναι ο τόπος έναρξης της Επανάστασης του 1821, όπου ο παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της ελευθερίας, η ίδια η ιστορία, στο διάβα του χρόνου, έχει αποφανθεί τεκμηριωμένα ότι το Μοναστήρι υπήρξε αφετηρία επαναστατικών εξελίξεων.
Οι αρνητές της κήρυξης της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα επικαλούνται ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν αναφέρει τίποτε σχετικό στα απομνημονεύματά του.
Και προσθέτουν ότι η ζωγραφική σύνθεση «Ο Μητροπολίτης Π.Π. Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ελευθερίας», που φιλοτεχνήθηκε το 1851 από τον Βρυζάκη, είναι φανταστική σχεδίαση και δεν στηρίζεται σε γεγονός.
Ωστόσο ιστορικοί, που ασχολήθηκαν επισταμένως με τα απομνημονεύματα του Π. Π. Γερμανού υπογραμμίζουν ότι αυτά και δεν δημοσιεύθηκαν πλήρως και έγινε και επεξεργασία πριν τη δημοσίευσή τους.
Την ίδια στιγμή σε αρχεία αγωνιστών αποσαφηνίζεται ότι και αποφασίστηκε στην Αγία Λαύρα η κήρυξη της Επανάστασης και έγινε και ειδική δοξολογία, όμως με τις ημερομηνίες να ποικίλουν, καθώς γίνεται λόγος για την 17η Μαρτίου, αλλά και την 23η Μαρτίου (όπως διασώζει ο Κανέλλος Δεληγιάννης).
Εξάλλου ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ, που έγραψε την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, περιγράφει λεπτομερώς την έναρξή της στην Αγία Λαύρα, κατά τις 25 Μαρτίου 1821, ακόμη και τμήματα από την ομιλία του Παλαιών Πατρών μεταφέρει. Κάποιοι, όμως, θεωρούν χαρακτηρίζουν ως… μύθο τα γραφόμενά του, που είχαν συμπεριληφθεί σε παλαιότερα σχολικά βιβλία.
Ανεξάρτητα από τις απόψεις των ιστορικών, που ποικίλλουν, σαφώς τον τρόπο και την ημερομηνία της έναρξης της επανάστασης του εικοσιένα, την καθιερώνει το κορυφαίο γεγονός της απόφασης του ξεκινήματος του αγώνα κατά του τυράννου από ολόκληρο το λαό, ο οποίος άντεξε μέχρι την κατάκτηση της καταπατημένης του λευτεριάς.
Η Μονή της Αγίας Λαύρας γνώρισε δοκιμασίες και πυρπολήσεις.
Αρχικά ιδρύθηκε, σύμφωνα με ιστορικούς ερευνητές, το 961, 300 μέτρα από το τωρινό της σημείο, στην τοποθεσία “Παλαιομονάστηρο”.
Στα 1585 αποτεφρώθηκε από τους Τούρκους και ξαναχτίστηκε το 1600 με δίκλιτο ναό στο στόμιο σπηλιάς, όπου διακρίνονται δύο σειρές τοιχογραφιών.
Από το 1689 και μετά μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση, όπου κτίστηκε τρίκογχο, αγιορείτικου τύπου, κτίσμα.
Η Μονή δέχθηκε ισχυρές επιθέσεις από του Τούρκους, τόσο κατά το 1715, όσο και κατά τα λεγόμενα “Ορλωφικά”, ενώ το 1826 την έκαψε ολοσχερώς ο Ιμπραήμ, για να ανοικοδομηθεί δύο χρόνια αργότερα το 1826 με καινούργιο καθολικό.
Ένας μεγάλος σεισμός την ερειπώνει τον Ιούλιο του 1844, ωστόσο λίγα χρόνια μετά, ξαναχτίζεται.
Πυρπολείται από τους Γερμανούς το 1943, για να αναστηλωθεί, στην παρούσα μορφή και δομή της, το 1950.
Το ορμητήριο της Αγίας Λαύρας (όπου φυλάσσονται μεταξύ άλλων το Λάβαρο του 1821, τα όπλα των αγωνιστών, τα άμφια του Αρχιεπισκόπου Παλαιών Πατρών Γερμανού, έγγραφα, χειρόγραφα, έντυπα κ. ά.), και για όσους δέχονται ότι από εκεί ξεκίνησε η Επανάσταση και για όσους δεν τον δέχονται, αποτέλεσε πάντως την έκφραση της λαϊκής θέλησης, που υποδήλωνε την αμετάκλητη και αταλάντευτη και ατσαλένια απόφαση των Ελλήνων να αρπάξουν τα όπλα, να σπάσουν τα δεσμά της δουλείας τους αποφασισμένοι ή να νικήσουν ή να πεθάνουν.
Τελικά νίκησαν, πεθαίνοντας. Στο πλαίσιο αυτό η Μονή της Αγίας Λαύρας είναι ένα σύμβολο Ελληνορθοδοξίας και δίνει διαχρονικά αφορμή αναμνήσεις να ξεπεταχτούν από την καρδιά και να ξεπηδήσουν από τη σκέψη.
Αναμνήσεις, που έχουν να κάνουν με τη μαύρη σκλαβιά. Με τη φτώχεια και την αθλιότητα.
Με τη σκληρότητα των τυράννων. Με τη μανία και την έχτρα κατά του Γένους.
Με τα ηρωικά παλληκάρια, που αρματωμένα πιο πολύ με την πίστη και την ελπίδα, παρά με το μπαρούτι, τραγουδούσαν το: «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Και ήταν προορισμένα αυτά τα παλληκάρια να παλέψουν και να θυσιαστούν γι’ αυτή την ελεύθερη ώρα.
Αναμνήσεις, που έχουν να κάνουν με τον απλό παπά, με το ξεσχισμένο ράσο και το ξεθωριασμένο καλυμαύχι, που με το σήμαντρο καλούσε τους υποδουλωμένους να παρηγορηθούν, να μη χάσουν την ελπίδα τους και να πιστέψουν στην ανάσταση του Γένους.
Η Μονή της Αγίας Λαύρας είναι μια ζωντανή στο χρόνο απόδειξη ότι Εκκλησία και Πατρίδα για τους Έλληνες δεν είναι χωρισμένα, ξένα πράγματα, αλλά αδελφωμένα.
Μια ζωντανή απόδειξη στο χρόνο ότι δυο μεγάλες και ένδοξες κληρονομιές έχουμε: Την ορθοδοξία και την ελεύθερη Πατρίδα.
Τι σημαίνει Ορθοδοξία;
Είναι ο χαρακτήρας και η ψυχολογία των Ελλήνων.
Είναι στα κύταρρά μας η Ορθοδοξία.
Τι σημαίνει ελεύθερη Πατρίδα; Ας φυλλομετρήσουμε την ιστορία 500 σκλαβωμένων χρόνων. Ας υπολογίσουμε τους στεναγμούς, τα δάκρυα, τον πόνο, το αίμα, τις θυσίες, τα βάσανα.
Η Μονή της Αγίας Λαύρας δείχνει το χρέος μας και σήμερα και πάντα, που δεν είναι άλλο από το να έχουμε στα μάτια μας τους αγώνες για την Ορθοδοξία, τους αγώνες για την Πατρίδα, μη λησμονώντας ποτέ το μεγαλείο της ψυχής των προγόνων μας, μη λησμονώντας τα λεοντόκαρδα κατορθώματά τους.
Χρέος ευγνωμοσύνης και τιμής φέρνει το Έθνος σύσσωμο στους τάφους των γνωστών και αγνώστων ηρώων και μαρτύρων του Γένους να καταθέσει μυρτιάς και δάφνης στεφάνι στη μνήμη τους.
Η καρδιά των Ελλήνων προσφέρει γονατιστή τα στεφάνια σ’ αυτούς, που “έβγαλαν” τη λευτεριά μέσα από τα ιερά τους κόκαλα, ανεξάρτητα αν όλα τα ονόματα των εκατομμυρίων αγωνιστών, σε στεριές και πέλαγα, σε κορφοβούνια και λαγκάδια, σε πολιτείες και χωριά, σε θρόνους και φυλακές, κατά τους πέντε αιώνες της Τουρκοκρατίας, οι οποίοι δεν γράφτηκαν στις επιτύμβιες στήλες της Φυλής μας.
Επίσημοι και άσημοι, κατέκτησαν την ελευθερία, εκπληρώνοντας ο καθένας το χρέος του προς την Πατρίδα.
Σκύβουμε ταπεινά στη γη, αυτή, που έσκαψαν τα ροζιασμένα χέρια του ραγιά και ποτίζοντάς την ιδρώτα και δάκρυ και αίμα, την κράτησαν Ελληνική.
